MAKALE

İnsan vücudundaki bir kas grubunun ani, istemsiz, hızlı, amaçsız ve tekrarlayan hareketlerine tik adı verilir. Tikler sadece bir kas grubunu içeren bölgesel nitelikte olabileceği gibi, birçok kas grubunun katılmasıyla yaygın da olabilir. Ses çıkarmamıza yardımcı olan kaslardaki tiklere vokal tikler, bunların dışında diğer kaslarda oluşan tiklere motor tikler adı verilir. En sık görülen motor tiklerden bazıları; göz kırpma, kol kaldırma, baş sallama, omuz silkme, dudak ve burun oynatma; el, kol ve bacak sallamadır. Vokal tiklerden bazıları ise; öksürme, boğaz temizleme, hırıldamadır. Tikler; göz kırpma, kaş kaldırma, boğaz temizleme ve öksürme gibi basit nitelikte olabilecekleri gibi; başını vurma, vücudunun tamamını oynatma, kendine vurma, küfretme, karşısındakinin sözlerini tekrarlama gibi daha karmaşık nitelikte de olabilir.

Çocuklarda, özellikle 7-12 yaşları arasında tiklere sık rastlanır. Genellikle 4-6 yaşları arasında başlar. Toplum araştırmalarında, çocukların %10’unda bir dönem tik görüldüğü bildirilmiştir. Erkeklerde kızlara oranla daha sıktır. Yakın akrabalarında bu bozukluk olan çocuklarda ise tiklere daha sık rastlanmaktadır.

Hastalığın nedenine yönelik yapılan ikiz kardeş ve aile çalışmalarında, güçlü genetik geçişin varlığından söz edilmektedir. Son araştırmalar, sinir sisteminin yapısında yer alan bazı kimyasal maddelerin metabolizmasındaki bozuklukların etken olduğundan bahsetmekte, kullanılan ilaçlardan elde edilen olumlu yanıtlar da bu görüşleri desteklemektedir.

Tikler çevresel etkenlere bağlı oluşmaz. Yani çocuğun yaşadığı olumsuz deneyimler, başarısızlıklar, kardeşler arası kıskançlıklar gibi psikolojik faktörler tik oluşumunda etkili değildirler. Tik oluşturmaya biyolojik ve genetik olarak yatkın olan bir çocuk grubu vardır. Bu çocuklarda stres oluşturan yaşam olayları, tiklerin oluşmasına neden olmaz ancak tiklerin açığa çıkmasına ya da artmasına neden olabilir.

Hastalık esnasında tek ya da birden çok motor tik olabileceği gibi, motor ve vokal tikler aynı anda da görülebilir. Tikler, genellikle gün içinde artma ve azalmalarla giden dalgalı seyir gösterebilir. Her türlü stres ve sıkıntıyla tiklerde artma görülür. Tikler bir süre için de olsa yoğun çaba ve istekle durdurulabilir. Uykuda belirgin derecede azalır ya da görülmez. Özellikle, toplum içinde yaşanan utanma ve çekinme duygusundan dolayı çocuk tiklerini başka bir hareketle gizlemeye çalışır. Örneğin başını sallama tiki olan çocuk, başını her salladığında eliyle saçlarını düzeltiyormuş gibi yapar.

Tik bozukluğunun özel bir şekli Tourette sendromudur. Burada, vokal ve motor tikler birlikte görülür. Motor tikler daha çok yüz, boyun, kol ve bacaklarda; ani, hızlı ve tekrarlayan hareketler şeklindedir. Vokal tikler ise öksürme, boğaz temizleme, küfretme ve söylenenleri tekrarlama şeklindedir. Tikleri olan çocuklarda çabuk sinirlenme, tahammülsüzlük, düşünmeden ani zarar verici davranışlar DEHB ve OKB belirtileri görülebilir.